برای تولید ضدیخ، از ترکیبی از مواد شیمیایی و افزودنیها استفاده میشود که وظیفه اصلی آنها کاهش نقطه انجماد و افزایش نقطه جوش مایع خنککننده موتور است. مهمترین مواد اولیه ضدیخ به شرح زیر است:
1. گلیکولها (پایه اصلی ضدیخ):
الف) اتیلن گلیکول (Ethylene Glycol)
-
پرکاربردترین ماده پایه ضدیخ.
-
دارای نقطه انجماد بسیار پایین و ظرفیت حرارتی بالا.
-
سمی است (در صورت بلع).
ب) پروپیلن گلیکول (Propylene Glycol)
-
گزینهای ایمنتر از اتیلن گلیکول (کمسمتر).
-
بیشتر در صنایع غذایی یا محیطهایی با احتمال تماس انسانی زیاد استفاده میشود.
2. آب دیونیزه یا آب مقطر
-
برای رقیقسازی گلیکول و تنظیم نسبت مناسب (معمولاً 50/50 یا 30/70).
-
استفاده از آب بدون املاح برای جلوگیری از رسوب و خوردگی سیستم خنککننده.
3. بازدارندههای خوردگی (Corrosion Inhibitors)
-
جلوگیری از زنگزدگی و خوردگی فلزات در موتور.
-
انواع مختلفی دارند:
-
سدیم نیتریت، سدیم سیلیکات، بنزوات سدیم، فسفاتها، بوراتها و مولیبداتها
-
در فرمولاسیونهای پیشرفته، از تکنولوژی OAT، HOAT، IAT استفاده میشود.
-
4. مواد ضد کف (Antifoaming Agents)
-
برای جلوگیری از ایجاد کف در سیستم خنککننده که میتواند عملکرد آن را مختل کند.
5. مواد رنگی (Colorants)
-
برای تشخیص نوع ضدیخ (سبز، آبی، صورتی، نارنجی) و نشتگیری.
-
رنگ هیچ نقشی در عملکرد شیمیایی ندارد، فقط برای تمایز است.
6. افزودنیهای دیگر (اختیاری)
-
مواد ضد باکتری و ضد قارچ برای ماندگاری بیشتر.
-
مواد پایدارکننده pH برای حفظ تعادل شیمیایی.
-
افزودنیهای روانکننده برای واترپمپ.
خلاصه فرمول پایه یک ضدیخ استاندارد:
| ماده | درصد تقریبی |
|---|---|
| اتیلن یا پروپیلن گلیکول | 30% – 60% |
| آب مقطر | 40% – 70% |
| بازدارنده خوردگی | 1% – 5% |
| مواد ضد کف و افزودنیهای دیگر | <1% |
| رنگ | بسیار کم |
در ایران، برخی از مواد اولیه تولید ضدیخ بهطور کامل یا بخشی از آن وارداتی هستند، در حالی که برخی دیگر در داخل کشور تولید میشوند. در ادامه تفکیک کامل آنها را میبینی:
✅ مواد اولیه وارداتی در تولید ضدیخ در ایران:
1. اتیلن گلیکول (Ethylene Glycol)
-
وارداتی نیست (تولید داخل): توسط شرکتهایی مانند پتروشیمی شازند، پتروشیمی بندرامام و پتروشیمی تبریز تولید میشود.
-
اما در برخی مواقع، اتیلن گلیکول با خلوص خاص یا برای صادرات مجدد وارد میشود.
2. پروپیلن گلیکول (Propylene Glycol)
-
✅ عمدتاً وارداتی است، زیرا تولید داخلی محدود یا غیرمستقیم دارد.
-
واردات عمدتاً از کشورهای چین، هند، آلمان، کره جنوبی و مالزی.
3. بازدارندههای خوردگی (Corrosion Inhibitors)
-
✅ بسیاری از ترکیبات مانند سدیم نیتریت، مولیبدات سدیم، بنزوات سدیم، تری سدیم فسفات، بوراتها، OATها و ترکیبات آلی پیچیده وارداتی هستند.
-
برخی از بازدارندههای ساده در ایران تولید میشوند، اما ترکیبات پیشرفته (بهویژه برای ضدیخهای مدرن و بلندمدت) وارداتی هستند.
4. مواد ضد کف (Antifoaming agents)
-
✅ اکثراً وارداتی هستند. مواد سیلیکونی یا پلیاتری مورد استفاده در ضدیخ، بیشتر از چین، آلمان یا ترکیه وارد میشوند.
5. رنگهای صنعتی مخصوص ضدیخ (Colorants)
-
✅ بیشتر رنگهای آلی و پایداری بالا برای استفاده در ضدیخ از آلمان، چین و کره جنوبی وارد میشوند.
6. مواد افزودنی خاص
-
مثل پایدارکنندههای pH، آنتیباکتریال و روانکنندههای پیشرفته واترپمپها (برای محصولات باکیفیت بالا): ✅ وارداتی هستند.
✅ مواد اولیه تولید داخل در ایران:
| ماده | وضعیت تولید در ایران |
|---|---|
| اتیلن گلیکول | ✅ تولید داخل |
| آب دیونیزه / مقطر | ✅ تولید داخل |
| بعضی بازدارندههای ساده (مثل فسفاتها و نیتریتها) | ✅ تولید داخل |
| بستهبندی (بطری، لیبل و …) | ✅ تولید داخل |
